I. DÜNYA SAVAŞINDA ÇEMİŞGEZEK
I.Dünya savaşı sırasında Çemişgezek’de işgalin eşiğine gelmiştir.Bu sırada Harput-Elazığ II.Kolordu merkezi idi ve Kolordu komutanı Galip Paşa idi.Bu Kolordunun 18.fırkasının merkezi Hüsenik ve bu fırkanın da 98. Alayı Çemişgezek ve Hozat civarında bulunuyordu. Bu fırkalar savaşın başlaması ile Erzincan ve Erzurum tarafına hareket ederek Ruslara karşı savaşmışlardı. Bölgede askerin olmayışı, Ermenilerin kışkırtması ve Dersim aşiretlerinin de delaletiyle bir Rus askeri keşif kolu Ermenilerin refaketinde Çemişgezek önlerine kadar gelmişlerdi.Takvimlerin 1915 yılını gösterdiği bu tarihlerde Albay Halid Bey komutasındaki 36. hafif süvari alayı Çemişgezek’in kuzeyinde Rus kuvvetleriyle karşılaşır ve onları bozguna uğratır. Bundan bir yıl sonra 5 Mart 1916 tarihinde ise Hamidiye Alayları ve milislerden oluşan kuvvetler Erzincan’a ilerleyen Rus kuvvetlerini Çemişgezek yakınlarındaki Eşek meydanında bir kez daha bozguna uğratırlar.
Rusya'nın I. Dünya savaşından çekilmesi üzerine bölgeye Rusların silah verdiği Ermeniler girmişlerdir. Bunlara karşıda Çemişgezek halkı başarılı mücadeleler yapmıştır.
CUMHURİYET DÖNEMİNDE ÇEMİŞGEZEK
Milli mücadele döneminde Çemişgezek halkı bütün imkanlarını seferber etmiştir.İlk Türkiye Büyük Millet Meclisine Çemişgezek iki mebus göndermiştir.Bunlar ilçe merkezinden Nüzhet Saraçoğlu ve Ekirek (Gözlüçayır) köyünden Diyaz Ağadır.
Cumhuriyet döneminde Çemişgezek yöresinde yaşanan en önemli gelişme 1926 yılında başlayan Koçuşağı ayaklanmasıdır.7 Ekim 1926 tarihinde başlayan bu isyanda Çemişgezek civarında yoğun çatışmalar yaşanmıştır.
Koçuşağı ayaklanmasını bastırmakla görevli Albay Mustafa Muğlalı önce Çemişgezek ve köylerinden (Özellikle Koçoğlu Bölgesi ile Ulukale ve Şavak aşiretlerinden)gönüllü milis birlikleri oluşturdu ve bu kuvvetleri Jandarma birlikleri ile takviye etti. Çemişgezek milis kuvvetleri bu harekatta şu şekilde konuşlandırıldı; Ulukale ve dolaylarındaki silahlı köylüler ile Şavak aşiretine mensup milis kuvvetleri Hadişar deresinin Doğu sırtlarını tutacak, Çemişgezek’in batı ve kuzeybatısındaki köylülerden oluşan milis kuvvetleri ile Çemişgezek mahalli Jandarma kuvvetleri Gülbahçe köyü ile Ardige arasındaki mıntıkayı tutacaklardı.
Koçuşağı ayaklanması sırasında Çemişgezek sınırları içinde en yoğun çatışmalar kırklar dağı, Yılan Dağı ve Tağar Vadisi ile Ulukale civarında cereyan etmiştir.
Ayaklanma nihayet 30 Kasım 1926’da bastırılarak sona erdi.
1937-1938 Dersim isyanlarında da Çemişgezek isyancı aşiretlerin saldırılarına uğramış ve sivil halk belirlenen yerlerde nöbetleşe bekleyerek ilçelerini, köylerini savunmuşlardır. Bu isyanlarda da Çemişgezek Ali Boğazı ve civarındaki bölgelerde saklanan isyancılara karşı yapılan harekatlarda üs olarak kullanılmış ve bu harekatlarda Çemişgezek halkının rehberleğinden faydalanılmıştır.
