Çemişgezek evleri Türk ev mimarisinin ortak özelliklerini taşımaktadır.Çemişgezek ilçe merkezinde, ova köylerinde, nahiye köylerinde ve dağ köylerinde evlerin mimarisinde küçük bazı farklılıklar görünürse de evler genellikle iki katlıdır ve kullanılan malzeme taş, kerpiç ve ağaçtan oluşmaktadır.Ev parselleri çok büyük değildir ve evler çoğu zaman birbirlerinden dar aralıklarla ayrılırlar.
Çoğu iki katlı olan evlerin altı katında avlu, ahır, ambar damı ve çark, üst katında ise mutfak, misafir odası, oturma odası ve yatak odaları bulunur.Tuvalet genellikle dışarıda veya evin ücra bir köşesindedir.
Evin Bölümleri
Havul (Avlu ) : Evin alt katında yer alır.Avluya ahşap ve iki kanatlı büyük bir kapıdan girilir.Cümle kapısı da denilen bu kapının büyük olmasının sebebi yüklü gelen hayvanların kolayca avluya girmesini sağlamaktır.Avlu evin katlarını birbirine bağlayan, toplu çalışmaların yapıldığı ve yazın hayatın geçtiği bir yerdir.Avlunun açık ve kapalı yerleri vardır.Güneş gören yerlerinde sebzeler ipe dizilerek kurutulur.Duvar kenarında bacalı bir ocak yer alır bunun yanında bazen at nalı şeklinde bir ocak bulunur. Bu ocakta bulgur haşlanır, ayran kesilir, hamamlık su ısıtılır ve pekmez kaynatılır.
"Tipik bir Çemişgezek Evi'nin alt katı"
Ahır: Evin alt katındadır. Pencereleri duvarın üst kısmında yer alır.Pencerelerin altında duvara bitişik olarak kerpiçten yapılmış yemlik bulunur.Yemliklerin genişliği 50 cm. derinliği 20.cm kadardır.Yemlikler yumuşak taşların oyulmasıyla da yapılır.
Ambar damı: Tahıl, kurutulmuş yiyeceklerle iş aletlerinin saklandığı yerdir.Burası da ahır gibi küçük pencerelerle aydınlatılır.
Çark: Bazen alt katta ambar damının bir kenarında, bazen de üst katta yüklüğün bir kenarında yer alır. Yıkanmak için yapılmış, yerden biraz yüksek, kenarları hafifçe yükseltilmiş bir bölümdür.Tabanı çimento şap yapılmıştır. Bir kenarındaki delikten pis sular dışarıya akıtılır. Burada ısıtılmış sıcak su ile maşrapa yardımı ile yıkanılır. Buradan duvara gerilmiş bir ip veya tel üzerine peştamal asılır. Bugün artık evlere su gelmesi ile çarklar banyo haline getirilmiştir.
Ayvan: Bazı evlerin üst katlarında bir yanı avluya açık, diğer yanındaki pencereleri sokağa bakan ayvan bulunur. Ayvanını üzeri kapalıdır. Bazen bir duvarında ocak bulunur. Yazın bu ocakta ekmek pişirilir, süt kaynatılır. Ayvan, avlu ile üst kat odaları arasında bir düğüm noktasıdır. Yazın burada çalışılır, dikiş dikilir, oturulur, yatılır.
Mutfak: Ailenin günlük oturduğu yerdir. Duvarda bir ocak bulunur. Yemek burada pişer. Pencere kenarında sediri kör dolapta ve duvarda kapı seviyesindeki raflarda yer alır. Ayrıca her mutfakta göze çarpan eşyalardan biri de duvarda asılı olan tahtadan yapılmış bir kaşıklıktır.
Çemişgezek'de bir sokak
Odalar: Oturma odası, misafir odası ve yatak odası olarak düzenlenir. Pencere kenarında mutlaka bir sedir bulunur. Sedirin üzerine pamuktan yapılmış veya tezgahta dokunmuş makat serilir. Onun üzerine sedirin kenarlarını örtecek şekilde makat örtüsü yayılır. Bunun üzerine de halı veya kilim konulur. Sırt yerine yastıklar dizilir. Yastıkların işlemeli örtüleri vardır. Odaların zeminine kilim, cicim veya halı serilir. Bunların üzerine oda duvar kenarları boyunca minderler konur. Büyükler ve hatırlılar sedire küçükler yerdeki minderlere oturur. Duvarlarda duvar halıları asılıdır. Duvar halısı yoksa işlemeli bezden örtülük yapılıp üzerine elbiseler asılır. Duvarlarda ayrıca ayet yazıları, resimler, hem süs ham de nazarlık görevi yapan üzerlik ve silahlıklar asılıdır.Yan duvarlarda duvarların içine oyulmuş bulunan ve ufak tefek malzeme koymaya yarayan kör dolaplar yer alır.Oda kapısının bir yanında yüklük bulunur.Bu yüklüklerde yatak ve yorganlar muhafaza edilir.Misafir odalarının çoğunda dışarıya bir çıkma yapılır.Bu çıkmada çepeçevre pencereler bulunur.Burası sokağa tamamen hakim olup evin en önemli noktasıdır.Çıkmada ayrıca bir sedir bulunur.
Ahır sekisi: Ahırın hemen üstünde yer alan bir odadır.Kışın evin en sıcak bölümü olduğu için genellikle burada oturulur. Yığma tekniğinde alt katları taş, üst katları kerpiç ve bağdadi olarak inşa olarak inşa edilen evlerin güneş ışığından sürekli olarak yararlanacak şekilde yapılması da Çemişgezek evlerinin ayrı bir özelliğidir.
